شیوع سقط در گله‌های گوسفند و بز به میزانی زیاد است که می‌تواند بر روی تولید تاثیرگذار باشد و به عنوان یک مشکل بالینی معمول هست.
برای اطمینان از اینکه روش‌های کنترلی موثر هستند، تشخیص عامل سقط جنین گوسفندان بسیار حیاتی است. تعریف گوسفند یا بز سقطی باید شامل یکی از یافته‌های بالینی زیر باشد و در یک گله در بیشتر حیوانات، بسیاری از‌این علایم یا همه آنها ممکن است دیده شوند:
- حیواناتی که حداقل سه بار جفت گیری کرده اند اما آبستن نشده اند (Repeat breeding) بیش از ۱۰ درصد باشند. این مشکل نشان دهنده مرگ رویان قبل از روز دوازدهم آبستنی است.
- جفت گیری مجدد بعد از یک دوره تاخیر اتفاق بیفتد. این نشان دهنده مرگ رویان بعد از روز دوازدهم آبستنی است.
- میش یا بزی که علی رغم تشخیص آبستنی مثبت، در زمان تعیین شده زایمان نکنند و سقط در آنها مشاهده نشده است.
- مشاهده ترشحات آغشته به خون در واژن، بدون حضور جنین یا جفت.
- مشاهده جنین زودرس و یا جفت، پیش از روز ۱۴۲ آبستنی.
- تولد نوزاد ضعیف یا مرده در زمان قابل انتظار ( بعد از روز ۱۴۲ آبستنی).
تعریف مشکل سقط در گله
در گله‌های سالم نسبت میش‌ها یا بزهایی که سقط جنین گوسفندان مشاهده‌ای دارند معمولاً کمتر از دو درصد است. این مقدار به صورت زیر محاسبه می‌گردد:
تعداد حیوانات ماده تشخیص آبستنی داده شده یا تعداد حیوانات ماده جفت گیری کرده / تعداد حیوانات ماده سقط کرده
افزایش سقط به بیش از ۵ درصد یا رخ داد تعدادی سقط در یک زمان کوتاه ( مثلاً دو هفته) یا در یک محل خاص ( مثلاً یک گله یا یک جایگاه) نیاز به تشخیص فوری دارند. سقط بین ۲ تا ۵ درصد نشان دهنده حضور یک بیماری آندمیک در گله است.
روند تشخیص عامل سقط جنین گوسفندان در گله
اخذ سابقه خوب برای کمک به تشخیص بسیار حیاتی است. اطلاعاتی که باید جمع آوری شوند شامل نسبت حیوانات در معرض خطر که سقط کرده اند (درصد سقط)، سن حیوان، سن آبستنی در هنگام سقط، جابجایی و اضافه کردن حیوان به داخل گله، سقط‌های قبلی (و نیز سقط‌های گله‌ای که حیوان از آن خریداری شده است)، سابقه واکسیناسیون به خصوص واکسن‌های سقط و نیز زمان بندی تجویز و دز واکسن، وضعیت تغذیه به خصوص از نظر وجود مواد معدنی و نمک‌ها در جیره، گرسنگی و تغذیه بیش از حد حیوانات ماده آبستن، احتمال مواجهه با گیاهان سمی یا سقط زا، فاکتورهای محیطی محتمل مانند گرما یا استرس شدید، بیماری مادران قبل از سقط هنگام آن یا بعد از آن، هستند.
برای بهبود شانس تشخیص، مواد دفع شده هنگام سقط گوسفند یا بز در گله باید برای انجام آزمایش به آزمایشگاه ارسال شوند. در این نمونه‌ها جفت باید وجود داشته باشد، حداقل 2 کوتیلدون باید در جفت وجود داشته باشند. ارسال کل جنین و جفت مطلوب است.
در برخی موارد اخذ نمونه سرم از حیوانات آبستن یا سقط کرده می‌تواند مفید باشد. برای تشخیص مناسب، نمونه گیری باید از تمام حیوانات سقط کرده و نیز برخی حیوانات آبستن ( حداقل ۱۰ درصد) انجام گیرد. برای تشخیص افزایش تیتر باید دو بار اخذ نمونه سرم در مرحله حاد و بهبودی (۱۴ تا ۲۱ روز بعد از سقط) انجام گیرد.
ملاحظات لازم در هنگان ارسال نمونه سقط گوسفند
هنگام ارسال نمونه به آزمایشگاه باید درباره نوع نمونه و چگونگی آماده سازی آن ( مثلاً نمونه تازه باشد منجمد و یا در فرمالین) با او مشورت شود. چون بسیاری از عواملی که سقط گوسفند را ایجاد می‌کنند قابل انتقال به انسان هستند، استفاده از دستکش و لباس‌های محافظ هنگام کار کردن با مواد سقطی توصیه می‌شود.
مواد آلوده کننده مانند مدفوع یا خاک باید به آرامی از روی نمونه‌ها برداشته شده و نباید شسته شوند. نمونه‌ها باید در محل خنک نگهداری شوند اما منجمد نشوند و باید تا جای ممکن سریعا به آزمایشگاه منتقل شوند.
مدیریت سقط در گله
حیوانات ماده آبستن باید از حیوانات سقط کرده جدا شده و به یک مکان تمیز منتقل شوند. حیوانات سقط کرده باید از سایر حیوانات دور نگه داشته شوند. روش‌های کنترلی باید قبل از تائید تشخیص بر اساس تشخیص احتمالی آغاز شوند.
فرد باید همیشه از خطر انتقال برخی از عوامل عفونی‌ایجاد کننده سقط به انسان آگاه باشد. دامداران باید از دستکش چکمه و لباس‌های محافظت کننده برای مدیریت حیوانات سالم در گله استفاده کنند. ماسک‌های صورت در هنگام کمک به زایمان میش ها یا بزها یا تمیز کردن جایگاه باید استفاده شوند.
زنان باردار یا افرادی که نقص در سیستم ایمنی دارند نباید هنگام بره زایی به حیوان کمک کنند و نباید هیچ تماسی با میش زایمان کرده داشته باشند. اگر حیوانات سقط کرده قرار است حذف شوند باید پس از تمیز شدن ترشحات واژن به کشتارگاه اعزام شوند و نباید به عنوان حیوان تولید مثلی به گله‌ای دیگر فروخته شوند.
هر کشور یا منطقه ممکن است شیوع متفاوتی از یک عامل سقط جنین گوسفند داشته باشند اما به طور کلی معمول ترین عوامل‌ایجاد کننده سقط در گوسفند و بز شامل موارد زیر است:
Campylobacter jejuni (گوسفند)، Campylobacter fetus subsp. Fetus (گوسفند)، Chlamydophila abortus (گوسفند و بز)، ز ( تب کیو، به طور اولیه در بز و نیز گوسفند) و Toxoplasma gondii ( در بز و گوسفند).
